ပါဠိဟူေသာပုဒ္သည္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းအနက္၊ ထိန္းသိမ္းျခင္းအနက္၊ စီတန္းျခင္းအနက္၊ သီကံုးျခင္းအနက္၊ ကန္သင္း ကန္ေဘာင္ဆည္ျခင္းအနက္တို႕ကို ေဟာသည္။ ထိုပါဠိအမည္ရသည့္ ဘာသာစကားကို မဂဓတိုင္းသားတို႕က မိခင္စကား၊ ဖခင္စကားအျဖစ္ ေျပာဆိုၾကသည္၊ ေရးသားၾကသည္၊ သံုးစြဲၾကသည္။ မဂဓတိုင္းသည္ ထူးျခားမြန္ျမတ္သည့္ တိုင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ဘုရားအဆူဆူတို႕သည္ မဂဓတိုင္း၌ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။ မဂဓတိုင္းသားတို႕၏ ဘာသာစကားႏွင့္ စာေပသည္ ဇမၺဴဒီပဟူေသာ အိႏ္ၵိယျပည္ႀကီး၌ လႊမ္းမိုးက်ယ္ျပန္႕လွ်က္ ရွိခဲ့သည္။ လူအမ်ားေျပာဆို သံုးစြဲသည့္ ဘာသာစကား၊ ကေလးမ်ားပင္လွ်င္ နားလည္လြယ္ေသာ၊ ေတာသားေတာင္သူတို႕ပင္ နားလည္လြယ္ေသာ အမ်ားသံုးဘာသာစကား၊ Common Language ျဖစ္သည္။
သိဒၶတၳေဂါတမဗုဒၶသည္ သကၠတိုင္းသားပင္ ျဖစ္ျငားေသာ္လည္း သကၠဘာသာစကားကိုသံုးစြဲ၍ သူ၏ဓမၼတို႕ကို မေဟာၾကားခဲ့၊ လူအမ်ားတို႕၏ အက်ဳိးစီးပြားအလို႕ငွာ ပြင့္ေတာ္မူလာေသာ ျမတ္ဗုဒၶသည္ သူ၏ဓမ္ၼကို လူအမ်ားတို႕ သိနားလည္ေစခ်င္ေသာေၾကာင့္ အမ်ားသံုးဘာသာ စကားကို သံုးစြဲ၍ သူ၏ဓမၼတို႕ကို ေဟာေျပာျဖန္႕ခ်ိေတာ္မူခဲ့သည္။ ယေန႕ေခတ္တြင္ ဗုဒၶဓမၼတို႕ကို ကမၻာသို႕ျပန္႕ပြား ေစရန္ ကမၻာသံုးဘာသာစကားျဖစ္သည့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျဖန္႕ခ်ိရသကဲ့သို႕ပင္ ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာ၏ ေပါက္ဖြားရာ၊ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ဘာသာသည္ လက္တင္ဘာသာျဖစ္ျငား ေသာ္လည္း လက္တင္ဘာသာစကားကို ယေန႕ေျပာဆိုသံုးစြဲေနမည္ဆိုလွ်င္ လူတန္းစားအားလံုး နားလည္ဖို႕ရန္မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ထိုနည္းတူစြာပင္ ျမတ္ဗုဒၶသည္ သူကိုယ္တိုင္ ေျပာဆိုသံုးစြဲခဲ့ေသာ မဂဓဘာသာျဖင့္သာလွ်င္ သူ၏ဓမၼတို႕ကို ထိန္းသိမ္းရန္, ေစာင့္ေရွာက္ရန္, စနစ္တက် စုစည္း သီကံုးထားရန္ သုတ္၊ ၀ိနည္း၊ အဘိဓမၼာ၊ သုိ႔မဟုတ္ ဒီဃ၊ မစၨ်ိမ၊ ခုဒၵက စသည္အားျဖင့္ ကန္သင္း ကန္ေဘာင္ခတ္၍ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းရန္ လမ္းညႊန္မွာၾကားဆံုးမေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ လက္တင္ဘာသာကဲ့သို႕ ပညာတတ္ လူနည္းစုတို႕သာ သိရွိနားလည္ႏိုင္ေသာ သကၠတဘာသာျဖင့္ သူ၏ဓမၼကို ထိန္းသိမ္းရန္ကုိကား တားျမစ္ပိတ္ပင္ေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ပင္ ေရွးမူႏွင့္ အစဥ္အလာကို ျမတ္ႏိုးေတာ္မူၾကကုန္ေသာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမ (ဓမၼ၀ိနယ)ကို ဗုဒၶ လက္ထက္ေတာ္က မူအတိုင္း ေရွးမူမျပတ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူလိုၾကကုန္ေသာ ေထရ၀ါဒီ သံဃာတို႕သည္ ဗုဒၶပါ၀စနတို႕ကို ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္ ခရီးတစ္ေလွ်ာက္ ပါဠိဘာသာ၊ မဂဓ ဘာသာျဖင့္သာလွ်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကကုန္၏။ သို႕ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ပါဠိဘာသာ ကို Buddhist Language ဗုဒၶဘာသာဟု ေခၚဆိုႏိုင္ေပသည္။
ျမတ္ဓမၼ၏ သေဘာတရားကို အရင္းအျမစ္ အႏွစ္ထိေအာင္ နားလည္တတ္ေျမာက္လိုလွ်င္ ပါဠိ၊ မဂဓဘာသာကို အရင္းအျမစ္ အႏွစ္ထိေအာင္ သင္ရမည္သာျဖစ္သည္။ အရင္းအျမစ္အႏွစ္ထိေအာင္ မသင္ၾကားႏိုင္လွ်င္၊ မတတ္ေျမာက္လွ်င္ ဓမၼရသ၊ ၀ိမုတိ္ၱရသတို႕ကို အျပည့္အ၀ ခံစားႏိုင္ၾကမည္မဟုတ္ေပ။ သာသနာႏွစ္ ၅၅၀ ခန္႕က သဗၺတ္ၳိ၀ါဒီဂိုဏ္းသားတို႕ ပါဠိဘာသာကို သကၠတဗုဒၶဘာသာသို႕ ျပန္ဆိုခဲ့ၾကသည္။ ထိုဂိုဏ္းသားတုိ႕၏ သကၠတဘာသာသည္ ေျမာက္ပိုင္းမဟာယာနဂိုဏ္းသားတို႕၏ ဗုဒၶ၀ါဒ ေရေသာက္ျမစ္ျဖစ္ေလသည္။ ပါဠိမွ သကၠတ၊ သကၠတမွ တရုတ္ဘာသာသို႕ အဆင့္ဆင့္ ဘာသာျပန္ၿပီးမွ ဗုဒၶဓမၼကို ရရွိၾကကုန္ေသာ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႕သည္ ယေန႕ေခတ္၌ ေထရ ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာဘက္ကို ဦးလွည့္လာေနၾကသည္မွာ က်ဴေတာထဲကလူေတြ ကၽြန္းေတာဘက္သို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းေနၾကသည္ႏွင့္တူ၏။
ထို႕ေၾကာင့္ ယေန႕ ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္တြင္ ျမတ္ဓမၼ၏ အရင္းအျမစ္ အႏွစ္တို႕ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မိမိေပါက္ေပါက္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္ဖို႕ရန္ ပါဠိတကၠသိုလ္ေက်ာင္း တိုက္ႀကီးမ်ားကို တည္ေဆာက္သင္ၾကား ပို႕ခ်ေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေထရ၀ါဒတို႕၏ မူစနစ္ကား ကၽြန္းေတာမွ ကၽြန္းေတာသို႕ ျဖစ္၏။ ကၽြန္းေတာမွ က်ဴေတာသို႕ ဘယ္ေတာ့မွမေျပာင္း။ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သို႕ ဗုဒၶသာသနာေရာက္ခဲ့သည္မွာ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ေရာက္ရွိလာ ခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀န္းလံုးသို႕ ဗုဒၶသာသနာျပန္႕ပြားသြားျခင္းမွာလည္း ပါဠိဘာသာျဖင့္ သာလွ်င္ ျပန္႕ပြားသြားျခင္းျဖစ္၏။ ေထရ၀ါဒီတို႕၏ သဂၤါယနာ (၆)တန္သည္ ပါဠိဗုဒၶဘာသာကို (၆) ႀကိမ္တိုင္တိုင္ အတည္ျပဳ (ထပ္မံအတည္ျပဳ) Reconfirm သို႕မဟုတ္ Recommend ျပဳလုပ္ေတာ္ မူၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႕ ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာနယ္ေျမ၌ ျမန္မာ့ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ ေရွ႕တန္းေနရာ မွာ ေရာက္ရွိေနျခင္းသည္ ျမန္မာ့ေထရ၀ါဒ ပါဠိစာေပ သင္ၾကားေရးစနစ္၏ ထိေရာက္မႈေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။ သီဟိုဠ္၊ လာအို၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႕၌ အဘိဓမၼာ သင္ၾကားနည္းစနစ္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ၀ိနည္း(၅)က်မ္း ေပါက္ေရာက္ေအာင္ သင္ၾကားသည့္စနစ္လည္း မရွိေတာ့ပါ။ ၀ိနည္း၌ ပါတိေမာကၡ၊ အဘိဓမၼာ၌ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ၊ သုတၱန္၌ သုတၱသဂၤဟမွ်ေလာက္သာ သင္ၾကားသည့္ စနစ္သို႕ ေရာက္ေနၾကၿပီျဖစ္ရာ နိဗၺာန္ၿမဳိ႕ေတာ္ႀကီး၏ တံခါး၀ဆီသို႕ ေကြ႕ေကာက္ရွည္လ်ားစြာ ေဖာက္ထားေသာလမ္းေပၚ၌ (အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဒိ႒ိ) ခ်ဳံျမက္ေပါင္းတို႕ ထူထပ္စြာေပါက္ေရာက္ ေနရာ၀ယ္၊ အေပၚယံခ်ဳံႏြယ္ကေလးမ်ားကို အသာႏွင္၍ နိဗၺာန္တံခါး၀ကို လမ္းထိပ္မွ၊ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွ လွမ္းေမွ်ာ္၍ လမ္းလြဲသြားၾကကုန္ေသာ သံသရာခရီးသည္မ်ား ျဖစ္ၾကေလကုန္ၿပီဟုဆိုလွ်င္ မွားအံ့မထင္။
သိဒၶတၳေဂါတမဗုဒၶသည္ သကၠတိုင္းသားပင္ ျဖစ္ျငားေသာ္လည္း သကၠဘာသာစကားကိုသံုးစြဲ၍ သူ၏ဓမၼတို႕ကို မေဟာၾကားခဲ့၊ လူအမ်ားတို႕၏ အက်ဳိးစီးပြားအလို႕ငွာ ပြင့္ေတာ္မူလာေသာ ျမတ္ဗုဒၶသည္ သူ၏ဓမ္ၼကို လူအမ်ားတို႕ သိနားလည္ေစခ်င္ေသာေၾကာင့္ အမ်ားသံုးဘာသာ စကားကို သံုးစြဲ၍ သူ၏ဓမၼတို႕ကို ေဟာေျပာျဖန္႕ခ်ိေတာ္မူခဲ့သည္။ ယေန႕ေခတ္တြင္ ဗုဒၶဓမၼတို႕ကို ကမၻာသို႕ျပန္႕ပြား ေစရန္ ကမၻာသံုးဘာသာစကားျဖစ္သည့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျဖန္႕ခ်ိရသကဲ့သို႕ပင္ ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာ၏ ေပါက္ဖြားရာ၊ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ဘာသာသည္ လက္တင္ဘာသာျဖစ္ျငား ေသာ္လည္း လက္တင္ဘာသာစကားကို ယေန႕ေျပာဆိုသံုးစြဲေနမည္ဆိုလွ်င္ လူတန္းစားအားလံုး နားလည္ဖို႕ရန္မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ထိုနည္းတူစြာပင္ ျမတ္ဗုဒၶသည္ သူကိုယ္တိုင္ ေျပာဆိုသံုးစြဲခဲ့ေသာ မဂဓဘာသာျဖင့္သာလွ်င္ သူ၏ဓမၼတို႕ကို ထိန္းသိမ္းရန္, ေစာင့္ေရွာက္ရန္, စနစ္တက် စုစည္း သီကံုးထားရန္ သုတ္၊ ၀ိနည္း၊ အဘိဓမၼာ၊ သုိ႔မဟုတ္ ဒီဃ၊ မစၨ်ိမ၊ ခုဒၵက စသည္အားျဖင့္ ကန္သင္း ကန္ေဘာင္ခတ္၍ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းရန္ လမ္းညႊန္မွာၾကားဆံုးမေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ လက္တင္ဘာသာကဲ့သို႕ ပညာတတ္ လူနည္းစုတို႕သာ သိရွိနားလည္ႏိုင္ေသာ သကၠတဘာသာျဖင့္ သူ၏ဓမၼကို ထိန္းသိမ္းရန္ကုိကား တားျမစ္ပိတ္ပင္ေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ပင္ ေရွးမူႏွင့္ အစဥ္အလာကို ျမတ္ႏိုးေတာ္မူၾကကုန္ေသာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမ (ဓမၼ၀ိနယ)ကို ဗုဒၶ လက္ထက္ေတာ္က မူအတိုင္း ေရွးမူမျပတ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူလိုၾကကုန္ေသာ ေထရ၀ါဒီ သံဃာတို႕သည္ ဗုဒၶပါ၀စနတို႕ကို ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္ ခရီးတစ္ေလွ်ာက္ ပါဠိဘာသာ၊ မဂဓ ဘာသာျဖင့္သာလွ်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကကုန္၏။ သို႕ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ပါဠိဘာသာ ကို Buddhist Language ဗုဒၶဘာသာဟု ေခၚဆိုႏိုင္ေပသည္။
ျမတ္ဓမၼ၏ သေဘာတရားကို အရင္းအျမစ္ အႏွစ္ထိေအာင္ နားလည္တတ္ေျမာက္လိုလွ်င္ ပါဠိ၊ မဂဓဘာသာကို အရင္းအျမစ္ အႏွစ္ထိေအာင္ သင္ရမည္သာျဖစ္သည္။ အရင္းအျမစ္အႏွစ္ထိေအာင္ မသင္ၾကားႏိုင္လွ်င္၊ မတတ္ေျမာက္လွ်င္ ဓမၼရသ၊ ၀ိမုတိ္ၱရသတို႕ကို အျပည့္အ၀ ခံစားႏိုင္ၾကမည္မဟုတ္ေပ။ သာသနာႏွစ္ ၅၅၀ ခန္႕က သဗၺတ္ၳိ၀ါဒီဂိုဏ္းသားတို႕ ပါဠိဘာသာကို သကၠတဗုဒၶဘာသာသို႕ ျပန္ဆိုခဲ့ၾကသည္။ ထိုဂိုဏ္းသားတုိ႕၏ သကၠတဘာသာသည္ ေျမာက္ပိုင္းမဟာယာနဂိုဏ္းသားတို႕၏ ဗုဒၶ၀ါဒ ေရေသာက္ျမစ္ျဖစ္ေလသည္။ ပါဠိမွ သကၠတ၊ သကၠတမွ တရုတ္ဘာသာသို႕ အဆင့္ဆင့္ ဘာသာျပန္ၿပီးမွ ဗုဒၶဓမၼကို ရရွိၾကကုန္ေသာ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႕သည္ ယေန႕ေခတ္၌ ေထရ ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာဘက္ကို ဦးလွည့္လာေနၾကသည္မွာ က်ဴေတာထဲကလူေတြ ကၽြန္းေတာဘက္သို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းေနၾကသည္ႏွင့္တူ၏။
ထို႕ေၾကာင့္ ယေန႕ ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္တြင္ ျမတ္ဓမၼ၏ အရင္းအျမစ္ အႏွစ္တို႕ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မိမိေပါက္ေပါက္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္ဖို႕ရန္ ပါဠိတကၠသိုလ္ေက်ာင္း တိုက္ႀကီးမ်ားကို တည္ေဆာက္သင္ၾကား ပို႕ခ်ေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေထရ၀ါဒတို႕၏ မူစနစ္ကား ကၽြန္းေတာမွ ကၽြန္းေတာသို႕ ျဖစ္၏။ ကၽြန္းေတာမွ က်ဴေတာသို႕ ဘယ္ေတာ့မွမေျပာင္း။ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သို႕ ဗုဒၶသာသနာေရာက္ခဲ့သည္မွာ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ေရာက္ရွိလာ ခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀န္းလံုးသို႕ ဗုဒၶသာသနာျပန္႕ပြားသြားျခင္းမွာလည္း ပါဠိဘာသာျဖင့္ သာလွ်င္ ျပန္႕ပြားသြားျခင္းျဖစ္၏။ ေထရ၀ါဒီတို႕၏ သဂၤါယနာ (၆)တန္သည္ ပါဠိဗုဒၶဘာသာကို (၆) ႀကိမ္တိုင္တိုင္ အတည္ျပဳ (ထပ္မံအတည္ျပဳ) Reconfirm သို႕မဟုတ္ Recommend ျပဳလုပ္ေတာ္ မူၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႕ ကမၻာ့ဗုဒၶဘာသာနယ္ေျမ၌ ျမန္မာ့ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ ေရွ႕တန္းေနရာ မွာ ေရာက္ရွိေနျခင္းသည္ ျမန္မာ့ေထရ၀ါဒ ပါဠိစာေပ သင္ၾကားေရးစနစ္၏ ထိေရာက္မႈေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။ သီဟိုဠ္၊ လာအို၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႕၌ အဘိဓမၼာ သင္ၾကားနည္းစနစ္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ၀ိနည္း(၅)က်မ္း ေပါက္ေရာက္ေအာင္ သင္ၾကားသည့္စနစ္လည္း မရွိေတာ့ပါ။ ၀ိနည္း၌ ပါတိေမာကၡ၊ အဘိဓမၼာ၌ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ၊ သုတၱန္၌ သုတၱသဂၤဟမွ်ေလာက္သာ သင္ၾကားသည့္ စနစ္သို႕ ေရာက္ေနၾကၿပီျဖစ္ရာ နိဗၺာန္ၿမဳိ႕ေတာ္ႀကီး၏ တံခါး၀ဆီသို႕ ေကြ႕ေကာက္ရွည္လ်ားစြာ ေဖာက္ထားေသာလမ္းေပၚ၌ (အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဒိ႒ိ) ခ်ဳံျမက္ေပါင္းတို႕ ထူထပ္စြာေပါက္ေရာက္ ေနရာ၀ယ္၊ အေပၚယံခ်ဳံႏြယ္ကေလးမ်ားကို အသာႏွင္၍ နိဗၺာန္တံခါး၀ကို လမ္းထိပ္မွ၊ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွ လွမ္းေမွ်ာ္၍ လမ္းလြဲသြားၾကကုန္ေသာ သံသရာခရီးသည္မ်ား ျဖစ္ၾကေလကုန္ၿပီဟုဆိုလွ်င္ မွားအံ့မထင္။
မည္သည့္ဘာသာစကားကိုမွ် မၾကားရဘူးေသာ ကေလးစသည္တို ့မွာ မဂဓဘာသာကို မသင္ၾကားရပဲ အလိုလိုတတ္လာေၾကာင္း စသည္။ဤဘာသာစကားသည္သာ မူလဘူတၿဖစ္ေၾကာင္း အရိယာေဝါဟာရၿဖစ္ေၾကာင္း သေမၼာအ႒ကထာ၌ မိန္ ့ဆိုထားသည္။
ရည္ညႊန္း။(ကူးယူ)
(၁)သီတဂူဆရာေတာ္။ေခတ္မွီပါဠိသင္ၾကားနည္းစနစ္ျဖင့္ နိဗၺာန္တံခါး ေခါက္ၾကပါစို႕။
(၂)ဆရာၾကီးဦးၾကည္။
(၂)ဆရာၾကီးဦးၾကည္။